ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ, ΕΚΔΟΧΕΣ ΠΟΛΕΜΟΥ 2009-2022

 

Είθισται οι περισσότεροι πολιτικοί να παίρνουν τα μυστικά τους μαζί τους. Λίγοι τα εκθέτουν σε κοινή θέα και ακόμη λιγότεροι το κάνουν, όταν ακόμη συμμετέχουν στον δημόσιο διάλογο. Ο Βαγγέλης Βενιζέλος, που δεν χρειάζεται φυσικά συστάσεις, είναι μία τέτοια εξαίρεση του κανόνα. 

Το νέο του βιβλίο θα διαβάζεται στο μέλλον, όπως διαβάζονται  τα απομνημονεύματα του Τσώρτσιλ από τον πόλεμο. Διότι αναδεικνύει την σκληρότητα και τον κυνισμό της πολιτικής στις κλειστές αίθουσες και τους θαλάμους της εξουσίας. 

Με τις «Εκδοχές πολέμου 2009 – 2022» (μία συζήτηση με τον Γ. Κουβαρά, από τις εκδ. Πατάκης), ο Βενιζέλος προσφέρει όχι μόνο τη δική του εκ των έσω σπάνια ματιά για τα πράγματα, αλλά και αποκαλύπτει τρομερές λεπτομέρειες γύρω από την «πυρίκαυστη» εποχή των μνημονίων.  Σταχυολόγησα αυτά που βρήκα πιο ενδιαφέροντα:

Το ΠΑΣΟΚ κερδίζει τις εκλογές και γρήγορα αρχίζει να καταλαβαίνει ότι κάτι δεν πάει καλά. Δεν είχαν, όμως, όλοι την πραγματική αντίληψη της κατάστασης, υποστηρίζει ο Βενιζέλος, ο οποίος σημειώνει ότι δεν έγινε καμία ουσιώδης διαπραγμάτευση γιατί υπήρχε το άγχος της επικείμενης ασύντακτης χρεοκοπίας. 

ΑΙΣΘΗΣΗ ΑΔΙΕΞΟΔΟΥ

Η αίσθηση του αδιεξόδου αυξάνεται γεωμετρικά και ο ίδιος φέρνει την πρόταση για έγκριση της συμφωνίας με αυξημένη πλειοψηφία (180 βουλευτές) για να μοιραστεί αναλογικά σε όλους η ευθύνη για τα αίτια της κρίσης. Η ΝΔ διαφεύγει από την ευθύνη, καθώς το ΠΑΣΟΚ της το επιτρέπει. 

Στο Ντοβίλ, Μέρκελ και Σαρκοζί «αδειάζουν» τους πάντες. Η Τρόικα ανακοινώνει από μόνη της ιδιωτικοποιήσεις 50 δισ. ευρώ και στην Αθήνα επικρατεί πανικός, αμηχανία και αδιέξοδο. Σύντομα, το πρώτο πρόγραμμα έχει καταρρεύσει - οι γνωστοί πολλαπλασιαστές πέφτουν έξω από νωρίς. Ο ΓΑΠ προσφέρει την πρωθυπουργία στον Σαμαρά ανεπιτυχώς, ενώ ακολουθεί ανασχηματισμός. Το ΠΑΣΟΚ συγκρούεται με τη βάση του και την κοινωνία, ενώ ξεκινά η πολιορκία των αγανακτισμένων. 

Ο Λουκάς Παπαδήμος αρνείται τη θέση του ΥΠΟΙΚ – και ο Βασίλης Ράπανος εκείνη του αναπληρωτή ΥΠΟΙΚ -, ο Βενιζέλος αναλαμβάνει το υπουργείο Οικονομικών και φεύγει για το Eurogroup. Ουσιαστικά, το πρώτο πρόγραμμα είναι «νεκρό» και υπάρχει άμεση ανάγκη για μέτρα 5 δισ. Ψηφίζεται το μεσοπρόθεσμο, που ήταν προαπαιτούμενο για το δεύτερο πρόγραμμα. Η Κ.Ο. του ΠΑΣΟΚ αντέχει, αν και πλέον ζει τη διάρρηξη των δεσμών της με την κοινωνική της βάση.

ΚΑΘΕ ΗΜΕΡΑ ΙΣΟΔΥΝΑΜΕΙ ΜΕ ΕΤΟΣ

Ο Βενιζέλος γράφει ότι τότε «κάθε ημέρα ισοδυναμεί με ένα έτος». Στο Βερολίνο, συμφωνεί με τον Βόλφανγκ Σόιμπλε σε ένα ιαπωνικό εστιατόριο σούσι, το «κούρεμα» του  χρέους, σε δύο δόσεις. 

Ακολουθεί η ενεργοποίηση του ΤΑΙΠΕΔ, ένας μαραθώνιος ενημέρωσης για το επικείμενο κούρεμα του 21% (τη δοκιμαστική βολή), αλλά και η σύγκρουση με την Τρόικα, όταν αυτή ζητά νέα μέτρα από το πρώτο πρόγραμμα χωρίς να υπάρχει οριστικοποιημενο δεύτερο πρόγραμμα (ο ΒΒ το χρεώνει σε αδράνεια των υπηρεσιακών της Τρόικας). Και παράλληλα ξεσπαθώνει, κάνοντας λόγο για ανεπίγνωστους και επιπόλαιους παπαγάλους που θεώρησαν ότι είναι πολύ κακό να διαφωνεί κάνει με τα υπηρεσιακά στελέχη των δανειστών. 

Σε αυτά διακρίνει σεμνότερους, αλλά και άλλους που απολάμβαναν τη δοτή τους δύναμη για να επηρεάζουν τις πολιτικές ενός κράτους, χωρίς να συγκινούνται από τους κινδύνους για την κοινωνική συνοχή και τη Δημοκρατία. Και ομολογεί ότι υπήρξαν εξ αιτίας τους σοβαρά τεχνικού χαρακτήρα σφάλματα, ανεπαρκείς υποθέσεις και προβολές.

Αναπόφευκτα, έρχεται το «χαράτσι», το οποίο ανακοίνωσε ο Βενιζέλος – ο ΓΑΠ δεν ήθελε να αναλάβει την ευθύνη δυσάρεστων ανακοινώσεων (ο ΒΒ δεν χαρίζεται στον ΓΑΠ σε πολλά σημεία του βιβλίου – κάπου λέει ότι καμία αθλιότητα δεν συγκρίνεται με όλα όσα είχαν πει εναντίον του οι πολιτικοί του αντίπαλοι στις εκλογές του 2007).

Η ΕΞΟΔΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΕΥΡΩ

Ακολουθεί η θρυλική συνάντηση με τον Σόιμπλε στο ξενοδοχείο “Monopol” του Βρότσλαβ (το παλιό Breslau). Ο Γερμανός ήταν ευθύς, χωρίς πρόλογο: “Let's discuss the exit of Greece from euro”.  Έθεσε το ζήτημα αμέσως στο τραπέζι και άρχισε ένα γκραν γκινιολ το οποίο κράτησε ενενήντα λεπτά, αναφέρει ο ΒΒ. 

«Μας ανέπτυξε το επιχείρημα πόσο ευνοϊκό θα ήταν για την Ελλάδα να αποχωρήσει, υποτίθεται προσωρινά, από το ευρώ […] Είχαν προετοιμάσει ένα σχέδιο, ότι δεν πρέπει να υπάρχει ανησυχία, ότι θα υπάρξει πρόβλεψη να μπορούν οι πολίτες να παίρνουν από τα ΑΤΜ ένα μικρό ποσό, ας πούμε €50 την εβδομάδα, ότι θα υπήρχε πιθανότατα διακοπή των διεθνών εμπορικών συναλλαγών και πρόβλημα με τη λειτουργία του τραπεζικού συστήματος», αλλά η ΕΕ θα φρόντιζε για αερογέφυρα μεταφοράς τροφίμων, φαρμάκων κτλ., κάνοντας λόγο για μία «συνθήκη πολεμική, ένα σενάριο συγκλονιστικό».

Ο ΒΒ απαντά στον Σόιμπλε ότι το Grexit θα ήταν τραγικό για την Ελλάδα και ότι δεν θα μπορούσε να οδηγήσει τη δημοκρατία σε κρίση, τον λαό σε φτώχεια και τη χώρα πενήντα χρόνια πίσω.

Ο Βενιζέλος παρατηρεί πίσω από όλα αυτά κι «ένα στοιχείο τιμωρητικό, παραδειγματικό», αλλά και «στερεότυπα σε σχέση με την Ελλάδα», όπως εκείνο της διαφθοράς, την οποία χαρακτηρίζει στη χώρα μας «πταισματικού χαρακτήρα» σε σχέση με άλλες χώρες – ακόμη και ευρωπαϊκές. Κατ’ επανάληψη αναφέρει και στο Eurogroup ότι δεν υπάρχει καμία μεγάλη υπόθεση διαφθοράς στην Ελλάδα στην οποία να μην εμπλέκονται γερμανικές εταιρείες. 

ΤΟ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ

Οι ωσμώσεις πυκνώνουν. Ανακοινώνει εμπιστευτικά στους τραπεζίτες ότι το κούρεμα του χρέους θα ξεπεράσει το 50%. Οι τράπεζες συνεργάστηκαν κι έδειξαν υπεύθυνη στάση, σχολιάζει στο βιβλίο. 

Η κατάσταση μετά τα έκτροπα της παρέλασης της Θεσσαλονίκης είναι εκτός ελέγχου. 

Ο ΓΑΠ αποφασίζει ερήμην του δημοψήφισμα και δεν του λέει τίποτε. Ο πρωθυπουργός δεν έχει ενημερώσει κανέναν από τους ομολόγους του, ενώ η ομάδα του δεν έχει σχεδιάσει και προβλέψει τίποτα. Ο Βενιζέλος μένει άναυδος όταν το ακούει, διότι αφ’ ενός δεν υπάρχει συνεννόηση με τους εταίρους και αφ’ετέρου μπορεί να δημιουργηθεί «κολοσσιαία παρεξήγηση» μαζί τους και να ακολουθήσει Bank run και κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος «εκ του μη όντος». 

Του σκάει ψυχοσωματικό από την πίεση και μπαίνει με φλεγμονή στο έντερο στο νοσοκομείο. Επικρατεί ανησυχία σε πολιτική και αγορές και επικοινωνούν μαζί του Σόιμπλε και Γιούνκερ, ζητώντας εξηγήσεις. 

Ο ΓΑΠ τον ζητά εκτάκτως στις Κάννες και φεύγει με βαριά αντιβιοτικά συνοδεία γιατρού. Μέρκελ - Σαρκοζι κάνουν κοινή δήλωση ότι η Ελλάδα θέλει πιθανώς να φύγει από το ευρώ. Ο ΓΑΠ χάνει τη δήλωση αυτή, γιατί την ίδια στιγμή προετοίμαζε τη δική του. 

Ο Βενιζέλος τον παρακαλεί να λάβει υπόψη τη Γαλλογερμανική δήλωση πριν κάνει τη δική του, αλλά αυτό δεν γίνεται. Οι δύο ξένοι ηγέτες το είχαν πει και νωρίτερα στις κλειστές πόρτες του δείπνου: Το δημοψήφισμα θα σήμαινε ναι ή όχι στο ευρώ.

ΜΕΡΚΕΛ ΚΑΙ ΣΑΡΚΟΖΙ

Σύμφωνα με τον Βενιζέλο, η Μέρκελ δεν ήταν ενήμερη και ζήτησε εξηγήσεις, ενώ ο Σαρκοζι έγινε επιθετικός και δήλωνε βαθιά προσβεβλημένος από τον ΓΑΠ. Η Μέρκελ προτείνει να μείνουν στις Κάννες οι Γιούνκερ, Σόιμπλε και Βενιζέλος για να προετοιμάσουν το ενδεχόμενο εξόδου από το ευρώ. Εκεί το σώζει ο Γιούνκερ, ο οποίος υπενθυμίζει ότι είναι και αυτός πρωθυπουργός και φεύγει για το Λουξεμβούργο. Όλοι αποχωρούν. Ζανιάς και Σαχινίδης είναι συντετριμμένοι. Ο Βενιζέλος προτείνει στον ΓΑΠ επειγόντως σύσκεψη προτού ανοίξουν οι αγορές ώστε να ανακοινωθεί ανάκληση του δημοψηφίσματος. 

Ενώπιον του αδιεξόδου, ο ΓΑΠ μιλά με Σαμαρά και Καρατζαφέρη για κυβερνητική συνεργασία. Η συμμετοχή του ΛΑΟΣ εντείνει τις δυσκολίες, διότι υπάρχουν συγκρούσεις για θέματα τα οποία θα φαινόνταν σήμερα μικρά. Οι ξένοι προτείνουν για τη θέση του πρωθυπουργού πρόσωπο που δεν έχει συνδεθεί με θέματα, όπως ο εξωραϊσμός των στατιστικών στοιχείων.

Η ΔΡΑΧΜΗ

Ο ΓΑΠ προτείνει στον Βενιζέλο να αναλάβει πρωθυπουργός, όμως η πρόταση δεν φτάνει ποτέ στους άλλους δύο πολιτικούς αρχηγούς, διότι ο Καρατζαφέρης τινάζει στον αέρα τη σύσκεψη, διαμαρτυρόμενος επειδή καθυστερούσε να φτάσει ο ΓΑΠ και προσεβλήθη  λόγω της αναμονής. Αναλαμβάνει ο Παπαδημος και ξεκινά μία διαπραγμάτευση λερναία Ύδρα. 

Ακολουθεί το δεύτερο μνημόνιο που φέρνει το PSI - στις 12 Φεβρουαρίου 2012 η Αθήνα καίγεται. Διαγραφές βουλευτών σωρηδόν. Η συμμετοχή στο PSI ξεπερνά το 96%. Τους το ανακοινώνει στο Eurogroup και επικρατεί σιωπή, διότι δεν πίστευαν ότι θα υπήρχε τέτοιο αποτέλεσμα. 

Παράλληλα, εμφανίζονται νέα «φρούτα»: Οπαδοί του Grexit. «Υπήρχαν οργανωμένα και μεγάλα συμφέροντα που ήταν δανειολήπτες και είχαν τις καταθέσεις και τα κέρδη τους στο εξωτερικό, που θα μπορούσαν να αγοράσουν φθηνά. Υπήρχαν οικονομικά συμφέροντα που ήθελαν επιστροφή στη δραχμή» σημειώνει.

Οι ξένοι παρακολουθούν, στο μεταξύ, τα πάντα. Σκάει η υπόθεση Τσοχατζόπουλου που συμβάλει στην καταστροφή των ποσοστών του ΠΑΣΟΚ, στο οποίο είναι πια αρχηγός. Διπλές εκλογές και «τρικέφαλη» κυβέρνηση με το γνωστό σύστημα 4-2-1, το οποίο υπερασπίζεται. Προγραμματική συμφωνία των 3 αρχηγών – το κείμενο «δεν θα έπαιζε κανέναν απολύτως ρόλο και ουδείς το θυμάται», παρατηρεί. Η ΔΗΜΑΡ συμμετέχει στην κυβέρνηση, αλλά δεν ψηφίζει τα μέτρα – οι ξένοι μας κοιτούν περίεργα. 

ΤΟ ΛΟΥΚΕΤΟ ΤΗΣ ΕΡΤ

Ο Σαμαράς κλείνει την ΕΡΤ. Ο Βενιζέλος αποκαλύπτει ότι το κλείσιμο της ΕΡΤ ήταν μονομερής απόφαση της ΝΔ και δεν είχε υπάρξει καμία προηγούμενη συνεννόηση. «Ήταν μια έκπληξη του Σαμαρά και δεν έχει αποφασιστεί σε κανένα συλλογικό όργανο ούτε μεταξύ των πολιτικών αρχηγών» λέει. Αυτό οδηγεί σε αμφισβήτηση της υπόστασης της κυβέρνησης. Οι αρχηγοί συμφωνούν σε κοινά σημεία για την αποσυμφόρηση της κατάστασης, όμως ο Κουβέλης κάνει πίσω και η ΔΗΜΑΡ αποχωρεί από το κυβερνητικό σχήμα. 

Οι μήνες περνούν. Ο Βενιζέλος παραδέχεται κατ’ ιδίαν στον Τσίπρα ότι θα γίνει σύντομα πρωθυπουργός και τον προειδοποιεί να μην βιάζεται και αφήσει να ολοκληρωθεί το πρόγραμμα για να μην πάθει, ότι έπαθε το ΠΑΣΟΚ το 2009. Δεν λαμβάνει απάντηση. Ο ΓΑΠ προκαλεί το σχίσμα με το ΚΙΔΗΣΟ, ο Τσίπρας σαρώνει στις εκλογές και το ΠΑΣΟΚ γίνεται 7ο κόμμα σε κοινοβουλευτική δύναμη. 

Ακολουθεί η υπερήφανη διαπραγμάτευση - «η αλήθεια είναι δύσχρηστη» παρατηρεί ο Βενιζέλος, που διακρίνει επικίνδυνα πολιτικά παιχνίδια, όπως η προσπάθεια να διαμορφωθούν συσχετισμοί στη βουλή συνυπολογιζομένων των προφυλακισθέντων βουλευτών της Χρυσής Αυγής.

ΤΟ 3ο ΜΝΗΜΟΝΙΟ 

Ο Βενιζέλος θεωρεί ότι το τρίτο πρόγραμμα θα μπορούσε να αποφευχθεί – και μαζί του η ασφυκτική πολιτική των υπερπλεονασμάτων που επέβαλαν οι δανειστές. Και παρατηρεί ότι από το “Go back, Mrs Merkel” έως τα χαμόγελα στην Καγκελαρία, «η απόσταση είναι πάρα πολύ μικρή».

Τον Φεβρουάριο του 2015 βλέπει τον Τσίπρα και του προτείνει να κλείσει συμφωνία έως τις 28 Φεβρουαρίου. Ο Τσίπρας δεν κάνει κάτι. Προκύπτει μια συμφωνία που δεν κατατίθεται στη βουλή και ουδέποτε τηρείται. Ακολουθεί το δημοψήφισμα. «Το “όχι” ήταν μια κραυγή» τονίζει και επισημαίνει ότι «μπροστά μας δεν είχαμε όμως μια συλλογική άσκηση ψυχολογικού χαρακτήρα, αλλά μια διαπραγμάτευση». 

Κατηγορεί τους πολιτικούς αρχηγούς ότι δεν έθεσαν αυστηρούς όρους στον τότε πρωθυπουργό για την παροχή υποστήριξης στη διαπραγμάτευση. Και διαπιστώνει ότι «ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ένα μόρφωμα υδραργυρικό, παίρνει το σχήμα του δοχείου στο οποίο κάθε φορά τοποθετείται, είναι υδαρές». Δεν αφήνει ασχολίαστη τη συνεργασία του Τσίπρα – Καμμένου με τον συντηρητικό πολιτικό χώρο, «παλιές δομές, συστήματα, δίκτυα επιρροής τα οποία προσφέρθηκαν να βοηθήσουν».

Το 2019 μένει εκτός ψηφοδελτίων και περνά στη σφαίρα της μεταπολιτικής. 

ΟΙ ΠΡΟΦΗΤΕΙΕΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ

Προβλέπει ότι «θα περάσουμε μια μεγάλη περίοδο ανασφάλειας, αβεβαιότητας, ανισορροπίας και αστάθειας, διότι βαδίζουμε προς έναν νέο σύστημα ασφαλείας» και από «μία ενδιάμεση μεταβατική περίοδο όπου τα πάντα θα τελούν υπό αίρεση».

Επίσης, διαπιστώνει ότι «βρισκόμαστε στο τελευταίο παράθυρο ευκαιρίας λίγο πριν ή Κίνα αποκτήσει χαρακτηριστικά υπερδύναμης και λίγο πριν χάσει η Ρωσία το μεγάλο πλεονέκτημα της προμήθειας ορυκτών καυσίμων», ενώ επισημαίνει ότι «η χρονική περίοδος είναι πάρα πολύ κρίσιμη και έπρεπε να περιμένουμε κανονικά ότι κάτι θα συμβεί».

Συμπεραίνει ότι τα κόμματα σήμερα δεν έχουν αφομοιώσει τα διδάγματα της κρίσης παρότι όλα τους έχουν καταβάλει βαρύ τίμημα. 

Προειδοποιεί ότι «η έλλειψη μνήμης, αναστοχασμού και ιστορικότητας είναι πάρα πολύ κακοί σύμβουλοι». Και καταλήγει σε 4 βασικές παραδοχές για το αύριο της χώρας: Διαφύλαξη της πληθυσμιακής υπόστασης, οριστικοποίηση των θεμελιωδών επιλογών της, έμφαση στον συντελεστή ευτυχίας και ευημερίας και προστασία της συμπεριληπτικότητας.

Το βιβλίο του, διαβάζεται μαζί με το “Game Over” του Γιώργου Παπακωνσταντίνου και την «Τελευταία Μπλόφα» της Βικτώριας Δενδρινού και της Ελένης Βαρβιτσιώτη (αμφότερα των εκδ. Παπαδόπουλος). Συνδυαστικά, εξηγούν πολλά για το μέγεθος, το βάθος, τους πρωταγωνιστές και το παρασκήνιο της ελληνικής κρίσης.