Η οικογενεια Ωναση και η Σμυρνη

Με αφορμή τη συζήτηση αυτή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση, μια εξιστόρηση που ίσως και να πιάνει το νήμα απ'την αρχή και να εξηγεί κάποια πράγματα.

Όταν μάθαινα ισπανικά μετά το λύκειο, με είχε εντυπωσιάσει κάτι που έχει πει η Ουρουγουανή μου δασκάλα, η Γκρασιέλα: Στα παλιά, σε Αργεντινή και Ουρουγουάη, Ελληνας και Τούρκος ήταν ένα και το αυτό: Για την ακρίβεια τους αποκαλούσαν όλους Τούρκους.

Είκοσι χρόνια αργότερα έμαθα γιατί συνέβαινε αυτό. Υπηρχε ειδικό καθεστώς προστασίας για τους προσφυγές - τα διαβατήρια "Νάνσεν" - που έπιανε και τους Μικρασιατες οι οποίοι είχαν φτάσει στον Λατίνοαμερικανικό νότο ως Οθωμανοί πολίτες.

Μια τέτοια περίπτωση ήταν αυτή του Ωνάση, ο οποίος σε ηλικία 16 ετών αναγκάστηκε να εγκατείψει την Σμύρνη υπό απίστευτες και μυθιστορηματικές συνθήκες.

Τη μέρα που μπήκαν οι Τούρκοι στη Σμύρνη, ο πατέρας του Σωκράτης Ωνάσης - και λίγο προτού συλληφθεί - είχε κρύψει την οικογένεια στο σπίτι τους στο Καρατασι κι έμειναν μεσα με κλειστά τα παντζούρια. Επί 4 ημέρες παρακολουθουσαν την πόλη να καταστρεφεται μέσα από τις περσιδες.

Ήταν βέβαιοι ότι η αποθήκη του πατέρα Ωνάση - η πηγή του πλούτου της οικογένειας - είχε καταστραφεί. Τα πράγματα ήταν δυσοίωνα.

Ο Αλέξ. Ωνάσης εκτελέστηκε από τους Τούρκους. Οι θείοι Βασίλης και Ιωάννης εκτοπίστηκαν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Η θεία Μαρία, ο σύζυγός της Χρ.Κονιαλίδης και 1 από τα παιδιά τους, που είχαν αναζητήσει προστασία σε εκκλησία του Ακ Χισαρ κάηκαν ζωντανοί μαζί με 500 πρόσφυγες.

Ένας φίλος του πατέρα του, ο Σαντικ Τοπάλ, κατάφερε και του έδωσε πρόσβαση στο γραφείο του πατέρα του και ο έφηβος ακόμη Ωνάσης κάπως κατάφερε να πάρει τα χρήματα που είχε εκεί κρυμμένα, κατά παράβαση των κανονισμών της επαναστατικής κυβέρνησης του Κεμάλ.

Κάπως έτσι μπόρεσε όχι μόνο να εξασφαλίσει την επιβίωση των 16 μελών της οικογένειας που είχαν καταφέρει να ξεφύγουν στη Λέσβο. Τραγικότερο πρόσωπο όλων η γιαγιά Γεσθημανή η οποία έφτασε στον Πειραιά, της επιτέθηκε μια συμμορία για την κλέψει και τη σκότωσε.

Μετά ήρθε σε ρήξη με τον πατέρα του και μέσω Νάπολης, βρέθηκε στο Μπουένος Άιρες - όπου αργότερα θα αποκτούσε την Αργεντινή υπηκοότητα.

Και αυτά όταν ήταν 16-17. Κάπως έτσι πιστεύω ότι εξηγείται η ευαισθησία του Ιδρύματος για τα θέματα της ισότητας και της ισότιμης συμμετοχής στην κοινωνία