η αλωση της νεωτερικοτητας

Η Αγία Σοφία από τον Βόσπορο. Μάης 2015

Φανταστείτε η Ισπανία να μετέτρεπε ξανά σε εκκλησία το ιστορικό τέμενος της Κόρδοβα - που όταν χτίστηκε μια χιλιετία πριν όχι μόνο ήταν το μεγαλύτερο του κόσμου, αλλά και ο μεγαλύτερος χώρος λατρείας εν γένει.

(Αξίζει να διαβάσετε περισσότερα, θα δείτε πως οι Βυζαντινοι έβαλαν το χεράκι τους κι εκεί).

Ξεκάθαρα, θα γινόταν χαμός τόσο στην Ισπανία και την Ευρώπη όσο και φυσικά στο σημερινό Μαρόκο και την Αλγερία (για τις οποίες η Ανδαλουσία έχει όση συναισθηματική αξία και βαρύτητα έχει η Μικρασία για εμάς) και τον Αραβικό κόσμο, αλλά και τον Μουσουλμανικό κόσμο εν γένει. 

Αυτό λοιπόν αποφάσισε να κάνει η Τουρκική κυβέρνηση. Στην Ελλάδα θα φάνταζε αστείο. "Το ΣτΕ ακύρωσε πράξη υπουργικού συμβουλίου του 1934" - ίσως πια να μην υπάρχουν δικαστές στην Σταμπούλ.

Ο καθένας έχει έναν καλό λόγο να είναι μουδιασμένος με αυτήν την απόφαση. 

Για μένα το μούδιασμα συνδέεται με την μεγάλη αυτή Άλωση της νεωτερικότητας και του εκσυγχρονισμού στην Τουρκία. Γιατί αυτό επιτυγχάνει: Πάει απλά τη χώρα τους πίσω. 

Είναι κρίμα για την Τουρκία. Και είναι κρίμα για αρκετά εκατομμύρια γείτονές μας που οραματίζονται να ζήσουν σε μία κανονική ευρωπαϊκή χώρα. Είναι σαφές ότι είναι πια μειοψηφικό κίνημα η φωνή του οποίου δεν ακούγεται, όπως είπε και ο Ορχάν Παμούκ. Να μια καλή ευκαιρία για την Ελλάδα να ποντάρει σε αυτό, να το αγκαλιάσει και να το βοηθήσει - να γίνει μια φωνή της Ευρώπης. 

Το Τραμ της Ιστικλάλ. Ιούνης 2019

Το μήνυμα της μετατροπής του Μουσείου σε τέμενος είναι ξεκάθαρο τόσο στο εξωτερικό όσο και κυρίως στο εσωτερικό όπου βρίσκονται οι βασικοί και κύριοι αποδέκτες: "Δύση γιοκ". 

Η αποκήρυξη της εκκοσμίκευσης και των (οποίων) δυτικών αρχών χαρακτήριζαν τη γειτονική μας χώρα, εκκινούν μια διαδικασία προσπάθειας επιστροφής στον πολιτικοθρησκευτικό δυϊσμό του απόλυτου εκτελεστικού και συμβολικά θρησκευτικού άρχοντα - αυτόν που διέθετε ο Σουλτάνος που ήταν και Χαλίφης όλων των Μουσουλμάνων. 

Σημάδι των καιρών; Είναι κατά την άποψή μου ίσως η πρώτη μεγάλη στιγμή του "βαθέος" πια 21ου αιώνα. Η νύχτα είναι πάλι γκαστρωμένη. Και η Μούσα Κλειώ καραδοκεί - για να γράψει το αύριο.

Είναι αστείο πάντως το πως αντιδρούν οι ηγέτες στις πληθωριστικές περιπέτειες. Ο Ανδρέας είχε φτιάξει την ΑΤΑ για να αναπροσαρμόζονται οι μισθοί στην εξέλιξη του πληθωρισμού (ένα υποκειμενικό ρεπορτάζ εποχής του "Ριζοσπάστη"), που τελικά καταργήθηκε (από τον Κ. Μητσοτάκη) στο πλαίσιο της σταθεροποίησης της οικονομίας (ξανά από τον Ανδρέα) που μας οδήγησε στην Ευρωζώνη (επί Κ. Σημίτη). 

Ο Ερντογάν τα αντιμετωπίζει αυτά με κινήσεις συμβολισμού. 

	Πληθωρισμός  (%)	Ισοτιμία ($)
2020	11,89	6,86
2019	15,46	5,84
2018	16,22	5,27
2017	11,13	3,80
2016	7,78	3,52
2015	7,67	2,90
2014	8,85	2,31
2013	7,49	2,15

Η μεταιχμιακή φύση της Τουρκίας ρέπει πια ανισόρροπα προς την Ασία. Για την Ελλάδα αυτό είναι ευκαιρία για να επιβεβαιώσει τη δική της αξία στη Δύση, αλλά είναι και μεγάλο πρόβλημα. 

Με τους Τούρκους αναπτύσσεται μία συμβιωτική σχέση εδώ και τουλάχιστον 900 χρόνια (αξίζει να διαβάσετε το μνημειώδες έργο του αείμνηστου Σπύρου Βρυώνη "Η παρακμή του Μεσαιωνικού Ελληνισμού στη Μικρά Ασία και διαδικασία εξισλαμισμού" - εδώ κείμενο του Πασχάλη Κιτρομηλίδη για το βιβλίο [pdf]). 

Ό,τι συμβαίνει στην Τουρκία, αργά ή γρήγορα αφορά και την Ελλάδα. Και ναι μεν οι θρίαμβοι του ενός είναι οι τραγωδίες του άλλου (συνέβη και εις Παρισίους ), αλλά αυτό δεν αναιρεί το γεγονός ότι ανάμεσα στους δύο λαούς υπάρχουν και κοινά χαρακτηριστικά από αυτην τη συμβίωση και τον λαϊκό πολιτισμό της Μικρασίας και των Βαλκανίων. 

Θέα από τον Κεράτιο. Ιούνης 2019

Στα δικά μας. Η αποδόμηση των παραδοχών που μας κληροδότησε ο 20ος αιώνας ειναι πια γεγονός. Αυτό όμως δεν ακυρώνει την ανάγκη για ψυχραιμία στις πάσης φύσεως κορώνες από εδώ μεριά, γιατί τους Παλαιολόγους κάτι τέτοιοι εν τέλει τους έφαγαν και βρεθήκαμε με τα φακιόλια 500 χρόνια επάνω στην καμπούρα.

Και εάν το ελληνικό χάλι μας παραμένει παραδόξως νεωτερικό - με τις γνωστές εκπτώσεις -, οι δίπλα κινδυνεύουν να γυρίσουν στον ατελεσφορο εκσυγχρονισμό του 19ου αιώνα που τους οδήγησε στην κονιορτοποίηση. Γιατί αυτό έπαθε η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Συνειδητοποίησε την ανάγκη του εκσυγχρονισμού, τον οποίο όμως επέλεξε α λα καρτ - κυρίως ασχολούμενη με ότι αφορά το στράτευμα και τις υποδομές. 

Η άποψή μου είναι ότι θα μπούμε ξανά σε μεγάλες περιπέτειες - μαθημένα τα βουνά απ'τα χιόνια. Αλλά μακροπρόθεσμα ο εφαρμοσμένος Νεοθωμανισμός θα ατυχήσει. Γιατί η νεωτερικότητα χρειάζεται ορίζοντια εφαρμογή για να δουλέψει: Ανοιχτή κοινωνία, ίσες ευκαιρίες, ελευθερία του ατόμου, ορθό λόγο, πίστη στον άνθρωπο, πρόοδο με την επιστήμη. Δεν δουλεύει ως salad bar - τουλάχιστον σε αυτή τη μεριά του κόσμου. 

Εν τέλει είναι στη διακριτική ευχέρεια κάθε λαού να μείνει στον αφρό ή να βουλιάξει στον βυθό. Ρόλος της ηγεσίας είναι ακόμη και εάν συντρέχουν οι συνθήκες για το δεύτερο, να γίνει προσπάθεια για να αποφευχθεί και εν τέλει να συμβεί το πρώτο. Σε τούτα εδώ τα παράξενα μάρμαρα, αυτό λέγεται και "κωλοτούμπα", συνήθως έρχεται με θυσίες, αλλά τελικά δουλεύει.

Καλό είναι, επίσης, εκείνοι που δημιουργούν πολεμικό κλίμα προς άγραν ψήφων, ας ανοίξουν πρώτα κανένα βιβλίο, κανέναν Θουκυδίδη ή κανέναν Σβολόπουλο για να δουν πως παίζεται η μπάλα των διακρατικών σχέσεων και να πάψουν να επενδύουν σε φανταστικά πράγματα. 

Γιατί φοβούμαι ότι υπάρχει ένα εκκολαπτόμενο ημεδαπό τραμπίζειν - ένας ψευδομπαχτσελισμός light του καφενείου - που δεν είναι παρά το fast lane για μια νέα Μικρά & Εντιμο - με ό,τι αυτό συνεπάγεται. 

Αυτό δεν σημαίνει φυσικά ταύτιση με τους χαζοχαρούμενους. Ή την υπηρέτηση προτεραιοτήτων τρίτων. 

Χρειάζεται ένα σαφές στίγμα. Τα νερά μπροστά μας είναι αχαρτογράφητα - και ο πλους σε αυτά απαιτεί σύνεση, ψυχραιμία, ευελιξία, αλλά κυρίως αποφασιστικότητα.

Tip: Στο βιβλίο μου #ΣΚΡΟΛ δύο ολόκληρα κεφάλαια είναι αφιερωμένα στο πως θα χειρίζονται αυτά τα θέματα οι Βυζαντινοί, αλλά και σε ένα μεγάλο οδοιπορικό στη σύγχρονη Κωνσταντινούπολη 👉 πληροφορίες ενταύθα