Το τελος της Μεγαλης Ιδεας

Τέτοιες ημέρες πριν από 97 χρόνια ενταφιαζόταν οριστικά και αμετάκλητα στα ερείπια της Σμύρνης - της πόλης που διέθετε τον μεγαλύτερο ελληνικό πληθυσμό στις δύο όχθες του Αιγαίου - η Μεγάλη Ιδέα, τρία χρόνια μετά την απόβαση του ελληνικού στρατού στην Ιωνία.

Ήταν το τέλος ενός πολιτικού οράματος δεκαετιών και του πλέον παράτολμου εγχειρήματος που ανέλαβε ποτέ το ελληνικό κράτος.

Ήταν, επίσης, το τραγικό τέλος της υπερτρισχιλιετούς παρουσίας του ελληνικού στοιχείου στη Μικρά Ασία. 

Ακόμα, ήταν η αρχή της συγκρότησης ενός εθνικά ομοιογενούς κράτους και στις δύο όχθες του Αιγαίου για πρώτη φορά στην ιστορία τους.

Για την Ελλάδα υπήρξε η μεγαλύτερη καταστροφή στην ιστορία της. Για την Τουρκία σηματοδοτεί την απελευθέρωσή από τους κατακτητές και εορτάζεται δεόντως.

Ο ελληνικός στρατός άφησε, φεύγοντας καμμένη γη. Οι νεοτουρκοι την πρώτη μαζική εθνοκαθαρση των χριστιανών της Ανατολίας. Πάνω από ένα εκατ. χριστιανοί εκδιωχθηκαν από τις κοιτίδες τους.

Πάνω από 500 χιλιάδες μουσουλμάνοι, αντίστοιχα, εγκατέλειψαν εστίες αιώνων. Η προσφυγικη μνήμη παραμένει ζωντανή εκατέρωθεν, αποτελώντας πηγή τόσο απέχθειας όσο και γέφυρα φιλίας. 

Η ενασχόληση με τη βιβλιογραφία της Μικρασιατικής περιπέτειας απαιτεί μια μικρή ζωή. Εάν θεωρητικά προσθέσει κανείς την αντίστοιχη της αντίπερα όχθης, ίσως να απαιτούνται και δύο. 

Τα ερωτήματα αμείλικτα. Πέραν των πολιτικών καταλυτών, όπως η επιστροφή του Κωνσταντίνου που ακύρωσε αυτόματα τις συμμαχικες υποσχέσεις, αλλά και η αποχώρηση των Ιταλών και των Γάλλων, που αποδέσμευσε τεράστιες δυνάμεις υπέρ του Κεμάλ, σημείο καμπής της Μικρασιατικής περιπέτειας ήταν η δημόσιονομική κατάρρευση του ελλ. κράτους. 

Από το 1915 κι έπειτα, η οικονομία σταδιακά εξουθενώνεται, τα δημόσια έσοδα καταρρέουν, το νόμισμα διολισθαίνει. Είναι ο πλέον υποτιμημένος παράγοντας της Μικρασιατικής περιπέτειας, αλλά ίσως και ο πλέον καθοριστικός για την κατάρρευση του μετώπου, μαζί με την κόπωση των κληρωτών που πολεμούσαν επί μία δεκαετία. 

Είναι μια πικρή ιστορία την οποία η κάθε πλευρά αφηγείται από την δική της σκοπιά.