Ο ιδρυτής του Visa Pour L' Image, Jean-François Leroy σε μία αδημοσίευτη συνέντευξη

Συνέντευξη και Φωτογραφία: Αχ. Χεκίμογλου (29.ΧΙΙΙ.2009)

Ανατολικά Πυρηναία, Περπινιάν. Είναι ο ιθύνων νους και η «ψυχή» του Visa Pour L’ Image. Βετεράνος φωτορεπόρτερ του Πρακτορείου Sipa Press, διευθυντής και ιδρυτής του διάσημου Φεστιβάλ Φωτορεπορτάζ του Περπινιάν, ο Jean-François Leroy εξηγεί τι γίνεται στον άχαρο κόσμο των ΜΜΕ.

Είχε στη διάθεσή του μόλις δέκα λεπτά. Ήταν η πρώτη ημέρα του Φεστιβάλ και έτρεχε σαν αλαφιασμένος. Ωστόσο, με πλατύ χαμόγελο και διάθεση για κουβέντα, καθίσαμε στο αίθριο του Hotel Pams (του στρατηγείου του Φεστιβάλ) όπου μου μίλησε με μεγάλη υπερηφάνεια για τα 21 χρόνια του Visa Pour L’ Image. Τα βάζει με τους «τραπεζίτες», δηλαδή τα μη δημοσιογραφικά στελέχη που έχουν αναλάβει τις μοίρες του Τύπου (με τα γνωστά αποτελέσματα), μιλά με πάθος για το φωτορεπορτάζ και τα νέα ταλέντα που αναδεικνύει κάθε χρόνο και στέκεται με απορία για το τι μέλλει γενέσθαι τελικά στον κλάδο, έπειτα από την επέλαση του Διαδικτύου.

- Πέθανε τελικά το φωτορεπορτάζ;

Όχι!

- Είναι ζωντανό δηλαδή;

Πήγαινε να δεις την έκθεση!

- Την είδα και ήταν υπέροχη.

Είναι ζωντανό τότε. Όταν βλέπεις τον Γιουτζίν Ρίτσαρντς, την Μπρέντα Άνν Κένεντι, τον Πάσκαλ Μετρ, τον Μάσιμο Μπερούτι, την Αλεξάνδρα Αβακιάν, τον Στιβ Μακ Κάρι, τον Άμπας, όλους αυτούς. Αυτό σημαίνει ότι σίγουρα παραμένει ζωντανό.. Το φωτορεπορτάζ είναι ζωντανό! Δεν ανέφερα τον Ζάλμαι. Είναι αυτό το φωτορεπορτάζ νεκρό; Τα «σπάει»! Αυτό που δεν είναι ζωντανό είναι ο Τύπος.

- Ο Τύπος πεθαίνει δηλαδή;

Ναι! Διότι δεν δημοσιεύουν τίποτε, πέρα από “celebs”. Όλοι πλέον γνωρίζουν τις εξελίξεις γύρω από την κυρία Κάρλα Μπρούνι - Σαρκοζί, όμως ποιος φροντίζει να δημοσιευτεί κάτι από το Ιράκ, το Αφγανιστάν, τη Σομαλία;

- Γιατί συμβαίνει αυτό; Φταίνε οι «τραπεζίτες»;

Μισώ τους «τραπεζίτες» με τα γκρί κουστούμια (γελάει..)

- Και τι μπορεί να γίνει για να επιβιώσει ο Τύπος;

Δεν ξέρω… Το πρόβλημα του φωτορεπορτάζ, αλλά και του ρεπορτάζ και του Τύπου γενικότερα είναι ότι ένας ηλίθιος που έχει έναν υπολογιστή πιστεύει ότι είναι δημοσιογράφος. Όλοι νομίζουν ότι επειδή κάποιος έχει ένα κινητό τηλέφωνο, με το οποίο βγάζει φωτογραφίες, αυτό τον κάνει φωτορεπόρτερ. Συγγνώμη, αλλά όταν βλέπεις τον όμορφο και εξαιρετικό τρόπο με τον οποίον «καδράρεται» μία φωτογραφία του Μάσιμο Μπερούτι αντιλαμβάνεσαι ότι πρόκειται για έναν εξαιρετικό φωτογράφο. Εγώ πάλι δεν είμαι.. Είμαι όμως ένας φοβερός editor! (γελάει).

- Άρα είναι η ποιότητα που καθορίζει το προϊόν;

Ναι. Το πρόβλημα είναι να μάθεις να ξεχωρίζεις μία καλή από κακή φωτογραφία. Έχεις τόσες πολλές φωτογραφίες, όμως οι περισσότερες είναι πολύ κακές. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό.

- «Το κακό χρήμα εκδιώκει το καλό» λένε στην οικονομία. Ισχύει το ίδιο και στη φωτογραφία;

Υποθέτω ότι εάν ένας «τραπεζίτης» είχε να επιλέξει μεταξύ μίας κακής φωτογραφίας του ενός δολαρίου και μίας καλής των χιλίων, θα επέλεγε την κακή. Και αυτό διότι το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι πως θα βγάλει λεφτά. Δεν τον ενδιαφέρει κάτι άλλο. Αυτό είναι το πρόβλημα του Τύπου διεθνώς. Είκοσι χρόνια πριν, όταν ξεκίνησα το Φεστιβάλ, ο Τύπος ανήκε σε δημοσιογράφους. Σήμερα ανήκει σε «τραπεζίτες». Και αυτό φαίνεται, γίνεται αντιληπτό. Αυτή είναι και η βασική διαφορά.

- Και τι να κάνουμε δηλαδή; Να τους σκοτώσουμε;

Γιατί αυτοί οι τύποι εν τέλει πρέπει να ασκούν εξουσία; Είδαμε πέρυσι ότι είναι ανίκανοι να επιβιώσουν χωρίς εσένα και εμένα … χωρίς τα λεφτά σου και τα λεφτά μου. Όμως, σήμερα, κερδίζουν δισεκατομμύρια δολάρια και αυτό το κέρδος δεν έχει κάποια ανταποδοτικότητα. Ο Μπέρναρντ Μάντοφ είναι στη φύλακή (γελάει). Πιστεύω ότι πρέπει να χτίσουμε και άλλες φυλακές αποκλειστικά για «τραπεζίτες» και προδότες. Ξέρεις, ανήκω στην Αριστερά… (γελάει).

- Εάν ένας νέος φωτογράφος, που θέλει να γίνει φωτορεπόρτερ, ζητούσε τη συμβουλή σας, τι θα του προτείνατε;

Θα του έλεγα: «Μη γίνεις φωτορεπόρτερ, γίνε «προδότης», θα βγάλεις πολλά λεφτά».

- Δεν νομίζω ότι το εννοείτε αυτό..

Όχι βέβαια! Ειλικρινά, όμως, θα του έλεγα «πρόσεχε γιατί είναι τόσο πολύ δύσκολο να επιβιώσεις σε αυτόν τον κλάδο».

- Εσχάτως γίνεται πολλή συζήτηση για τον ρόλο του Διαδικτύου. Μπορεί εν τέλει το ίντερνετ να σώσει τις δουλειές μας;

Δεν νομίζω. Διότι, στην πραγματικότητα, στο ίντερνετ όλοι θέλουν να αποκτήσουν τα πάντα δωρεάν. Και μέχρι ενός σημείου τόσο οι ρεπόρτερ όσο και οι φωτορεπόρτερ χρειάζονται να βγάλουν κάποια χρήματα, προκειμένου να επιβιώσουν, να κάνουν τη δουλειά τους σωστά και να διεισδύσουν στα θέματά τους ακόμη βαθύτερα. Να εντοπίσουν, δηλαδή, κάποια αληθινά πράγματα και να γίνουν πραγματικοί δημοσιογράφοι. Αν θες να πας στο Ιράκ ή στο Νταρφούρ, χρειάζεσαι πάρα πολλά χρήματα. Στο ίντερνετ όλοι θέλουν να πάρουν τα πάντα δωρεάν.

- Μήπως το διαδίκτυο είναι μία παγίδα;

Πάλι δεν νομίζω. Λατρεύω το διαδίκτυο, διότι μπορείς να προωθήσεις τη δουλειά σου και οτιδήποτε άλλο θέλεις. Ωστόσο, πρέπει κάπως να επιβιώσεις. Πως θα το κάνεις αυτό;

- Σας ρωτώ διότι πλέον έχουμε εκατομμύρια φωτογραφίες και λιγότερους φωτορεπόρτερ.

Όντως έχουμε εκατομμύρια φωτογραφίες από τις όποιες, όμως, ούτε οι 10.000 δεν είναι καλές. Μου είπες ότι είδες την έκθεση και σου άρεσε. Γιατί συνέβη αυτό; Διότι είδες εξαιρετικές φωτογραφίες παντού.

- Ήταν η crème de la crème.

Ακριβώς! Κάθε χρόνο τα τελευταία 20 χρόνια, που συνεπάγεται 21 συναπτές εκδηλώσεις του Φεστιβάλ, παραλαμβάνω την crème de la crème. Και έτσι θα πορευτώ και θα επιβιώσω, ακριβώς για αυτόν τον λόγο. Και αυτό διότι, εάν αγαπάς την καλή φωτογραφία, θα επιστρέψεις κι εσύ στο Περπινιάν.

Σημ: Η συνέντευξη έγινε υπό κινηματογραφικές συνθήκες. Φτηνό ξενοδοχείο στη Βαρκελώνη των 35 ευρώ τη βραδιά (για "ημιδιαμονή" το χειμώνα), που σε κάνει να νομίζεις ότι πρωταγωνιστείς σε μοτέλ ασπρόμαυρης αμερικανικής ταινίας της δεκαετίας του 1960. Ο Σταθμός του Βορρά πάνω από την Αψίδα του Θριάμβου γεμάτος Μαγκρεμπίνους, Βούλγαρους και Αφρικανούς, σε σημείο να λησμονείς τα ΚΤΕΛ του Κηφισού. Με το που φτάνεις στο Περπινιάν παρανομονεύουν αλήτες πιτσιρικάδες και σου ζητάνε λεφτά, τσιγάρα και το πορτοφόλι σου. Τους λες "άντε γαμηθείτε μαλακισμένα", φεύγεις και σε βρίζουν. Παρακάτω λυπάσαι έναν άστεγο και του αφήνεις δυο ευρώ και λίγα χαρτάκια με καπνό για να στρίψει. Σ'ευχαριστεί σιωπηλά. Χαμένος μέσα στα δαιδαλώδη σοκάκια της παλιάς πόλης, αγνοείς ότι βρίσκεσαι στον πυρήνα της τσιγγάνικης γειτονιάς. Στο θυμίζει ένας μαυριδερός με μουστάκι που πλένει το αμάξι του με το εξάσφαιρο περίστροφο στο καπό, την ώρα που η κυρά του μαγειρεύει κάτι που μυρίζει ωραία κι έχει σκόρδο. Όμως οι θεσμοί, θεσμοί. Γύρω σου σημαίες του δήμου, της νομαρχίας, της περιφέρειας, των μπάτσων και των πυροσβεστών. Ίσα - ίσα προφταίνεις τον Ζαν Φρανσουά και τους ανθρώπους του Φεστιβάλ. Βλέπεις την έκθεση σε παλιές φυλακές, εγκατελειμένα μοναστήρια και εκκενωμένους στρατώνες του Πυροβολικού. Σε μια από τις παλιές φυλακές σου λένε ότι εδώ φυλακίσανε το '39 κάμποσους παρτιζάνους που πολεμήσαν στον Ισπανικό Εμφύλιο. Νωρίς το βράδυ πίνεις ένα λίτρο φτηνό, χύμα, ωραίο κόκκινο κρασί της περιοχής κι τρως εντρεκότ με σκορδαλιά, η οποία, σου λένε ότι συνοδεύει τα μισά πιάτα της τοπικής κουζίνας. Ο σερβιτόρος, όταν του λες ότι τη σκορδαλιά την τρως κι εσύ και στην Ελλάδα και ότι συνοδεύει κοτζάμ "εθνικό" πιάτο, χαίρεται και σου κερνάει λίγο κρασί ακόμη. Οι γυναίκες του Περπινιάν είναι για ταινία. Αλανιάρες και ντυμένες απλά, εντυπωσιακά όμορφες οι περισσότερες, καπνίζουν και κοιτούν προκλητικά, πίνοντας κρασί. Μία μπύρα για το σβήσιμο, ένας βαριεστημένος ταξιτζής που σε ξεχέζει γιατί κάθεσαι από συνήθεια στη θέση του συνοδηγού, ψύχρα, ένα λεωφορείο που αργεί, εσύ και δύο αγγλίδες πιτσιρίκες που κρυώνουν στη στάση. Το λεωφορείο έρχεται, γεμάτο Μαγκρεμπίνους που θέλουν να φτάσουν στο Κάδιξ και να περάσουν απέναντι στο Μαρόκο, πάνω από 1.000 χλμ δρόμος. Στα σύνορα έλεγχος διαβατηρίων από πιτσιρικάδες αστυνομικούς, που κάνουν βάρδια Σάββατο βράδυ στη μέση του πουθενά. Γύρω τους παρκαρισμένοι φορτηγατζήδες διεθνών μεταφορών. Τέσσερις το πρωί επιστροφή στη Βαρκελώνη. Ένας άγγλος έχει φάει "κουμπιά" κι έχει σκαλώσει με το ποδήλατο του δήμου, το οποίο προσπαθεί να βάλει στη θέση του και δεν μπορεί. Του φέρνεις ενισχύσεις Καταλάνους και το βάζετε στη θέση του. Ο άγγλος ευγνωμονεί, τα έχει χαμμένα και δεν μπορεί να πει ούτε ένα σωστό ψέμα. Επιστροφή στο φτηνό ξενοδοχείο, όπου ο Μεξικάνος υπάλληλος σου πιάνει κουβέντα. Είσαι ο πρώτος έλληνας που γνωρίζει και σου εξομολογείται ότι θέλει να ταξιδέψει μια μέρα την Ακρόπολη. Του λες "φρόντισε να έχει απεργία, θα έχει πλάκα". Σε καληνυχτίζει. Στο δωμάτιο αφόρητη ζέστη. Ο ανεμιστήρας στο ταβάνι δεν κάνει δουλειά. Ανοίγεις το παράθυρο και από τον δρόμο ακούγονται τα σουρωμένα αγγλάκια που δεν σ' αφήνουν να κοιμηθείς. Ξαναβρίζεις: "άντε γαμηθείτε μαλακισμένα". Μεγάλη μέρα, μεγάλη Καταλωνία, μ' έκανες να νοιώσω λίγο σαν Τομ Γουέιτς.

****To Visa Pour L'Image 2011 ξεκινά το Σάββατο 27 Αυγούστου στο Περπινιάν και θα διαρκέσει έως τις 11 του Σεπτέμβρη. Πρόκειται για το καλύτερο φεστιβάλ φωτορεπορτάζ στον κόσμο. Μου το έμαθε ο Γιάννης ο Ψαθάς.