Το απολωλός χρυσόβουλο
Τω καιρώ εκείνω εν Ρωμανία, νέα σκάνδαλα εταλάνιζαν τους λαούς της Αυτοκρατορίας. Μετά την υπόθεσι του δαιμόνιου, ηγουμένου Εφραίμ του Βατοπαιδινού, ο μέγας καλαντάριος της Αγίου Πάγου Γεώργιος Ξανιδάς - δύο ημέρας προ της οριστικής αποχωρήσεώς του εις Βοιωτίαν ίνα λάβη το μοναστικόν σχήμα, ώς άρμοζε εις τους μεγάλους πνευματικούς της εποχής- παρήγγειλε έρευναν δια τα πεπραγμένα της Ιεράς Μονής Μεγίστης Λαύρας εις νήσον Σκύρον.
Η ιδρυθείσα υπό τον Τραπεζούντιο εκπαιδευτικό Αθανάσιο -και μετέπειτα Όσιο- μονή ήταν (και παραμένει) η πρώτη του Άθωνος και θεμελιώθηκε τη αρωγή και φροντίδι του μεγάλου Αυτοκράτορα Νικηφόρου του Β' Φωκά. Παρά τη δολοφονία του Αυτοκράτορα δια χειρός Ιωάννου Τζιμισκή, ο οποίος και ανέλαβε τα ηνία του Imperium, η Μεγίστη Λαύρα δεν έπαψε να απολαμβάνει τα αυτοκρατορικά προνόμια. Χρυσόβουλα, Νεαρές, Αυτοκρατορικές και Ιδιωτικές Δωρεές έφεραν πλούτο εις τη Μονή - και στο Βυζάντιο τα «σοβαρά και τα μεγάλα» γράφονταν με κεφαλαία.
Το χαρτοφυλάκιον της Μονής περιελάμβανε τις νήσους Κυρά Παναγιά, Εσκάντζουρα, τμήματα της Σκύρου τε και του Αγίου Ευστρατίου, καθώς και εκτάσεις εις Μαγνησίαν και οσπίτια εν τοις θέμασι Ελλάδος και Θεσσαλονίκης. Έτι περαιτέρω, εις τα αγροτικάς εκτάσεις η Μονή ενοικίαζε τη γη σε ποιμένας και ελάμβανε μέρισμα 10% - δεν υπήρχε sale & lease back ακόμη (μέχρι που το εφήυραν οι Οθωμανοί εν τη περιόδω των Διομολογήσεων).
Παρά την μετέπειτα παρακμή της Αυτοκρατορίας και το γεγονός ότι πολλά Θέματα άλλαζαν συνεχώς επικυρίαρχο, η Μονή είχε τον τρόπο της να διατηρεί τα κεκτημένα και μάλιστα να αναπτύσσει τα Μετόχια και τα Ιερά Καθίσματά της. Ειδικότερα, το Μετόχιον του Αγίου Γεωργίου εν Σκύρω είχε καταστεί «πόλος δια την Ορθοδοξίαν». Το μυστικό; Το Μοναστήριον του Αγίου Γεωργίου συγκέντρωνε πλήθος κόσμου και μεγάλες Δωρεές ακόμη και από αλλοδόξους, καθώς η δύναμη του Αγίου εφέρετο να προστατεύει τους ταξιδιώτες από κακοτοπιές. Το Respectum Sanctum εκπορέυετο από τον Χρυσόβουλο Λόγο του Νικηφόρου Φωκά, η ύπαρξη του οποίου, ωστόσο, αμφισβητείται από πλήθος βυζαντινών ιστορικών.
Και τούτο διότι, όπως αναφέρουν έγκριτοι νομομαθείς, ήταν μόλις το 1447, όταν ο τότε «Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης, υπέρτιμος και Έξαρχος πάσης Θετταλίας» ζήτησε και επέτυχε από τον Πατριάρχη Αθανάσιο, την υπαγωγή του Μετοχίου Σκύρου από την Κωνσταντινούπολη όπου και ανήκε στη Μονή Μεγίστης Λαύρας. Σχεδόν πενήκοντα έτη αργότερα, ο τότε Οικονόμος, Ιερεύς και Νομικός Γρηγόριος προχώρησε και εις την πρώτην καταγραφή της περιουσίας της Μονής και των Μετοχίων αυτής. Ο Φωκάς, ωστόσο, βασίλεψε πέντε αιώνες νωρίτερα και τα Χρυσόβουλά του (εάν κι εφόσον δώθηκαν) δεν σώζωνται. Τουναντίον, ιστορικοί υποστηρίζουν ότι εστράφη τελικώς κατά της Εκκλησίας και ανακάλεσε τις Δωρέες, όταν οι Ιερά Σύναξι απέρριψε την πρότασί του να αγιοποιούνται οι πεσόντες στρατιώται, ιππείς, πελτασταί, αλλά και κατάφρακτοι.
Πέραν των παραπλανήσεων του δ' Τμήματος των Νομικών Υπηρεσιών της Αυτοκρατορίας, τις οποίες και αποδέχθηκε βλακωδώς ο πρώην Μέγας Οικονόμος Γεώργιος Δρυός, οι κακές γλώσσες της εποχής, αναφερόμενες εις το ζήτημα της περί Σκύρου έρευνας , έλεγαν ότι «επρόκειται ουσιαστικώς περί "Δωρεάς" προς τον Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο τον Β' τον Δαμαλό» και ότι «επιχειρείται ισοσκελισμός των απολωλότων υπό της υποθέσεως της Αγίας Ζήμενς». «Και τούτο διότι φαίνεται ότι οι φράξιες και οι αντιπαλότητες του Ιπποδρόμου κυριαρχούν και εις τον Άθωνα, αφού και οι Μονές χωρίζονται σε Βένετους και Πράσινους» ανέφερε πηγή καλά γνωρίζουσα τα τεκταινόμενα εις το Τρίγωνον Φαναρίου, Ιερου Παλατίου Μαξίμου και Καρυών.
«Όποιος έχει τα Χρυσόβουλα, ας πάει στον εισαγγελέα» είχε πει αποφανθεί με βδελυγμία ο τέως Αυτοκράτωρ και νυν Ηγούμενος της Παλαιοημερολογίτικης Μονής των Οσίων Εκσυγχρονιστών, Κωνσταντίνος ο Ευρώος, σε μία αντίστοιχη συγκυρία.
Η ιδρυθείσα υπό τον Τραπεζούντιο εκπαιδευτικό Αθανάσιο -και μετέπειτα Όσιο- μονή ήταν (και παραμένει) η πρώτη του Άθωνος και θεμελιώθηκε τη αρωγή και φροντίδι του μεγάλου Αυτοκράτορα Νικηφόρου του Β' Φωκά. Παρά τη δολοφονία του Αυτοκράτορα δια χειρός Ιωάννου Τζιμισκή, ο οποίος και ανέλαβε τα ηνία του Imperium, η Μεγίστη Λαύρα δεν έπαψε να απολαμβάνει τα αυτοκρατορικά προνόμια. Χρυσόβουλα, Νεαρές, Αυτοκρατορικές και Ιδιωτικές Δωρεές έφεραν πλούτο εις τη Μονή - και στο Βυζάντιο τα «σοβαρά και τα μεγάλα» γράφονταν με κεφαλαία.
Το χαρτοφυλάκιον της Μονής περιελάμβανε τις νήσους Κυρά Παναγιά, Εσκάντζουρα, τμήματα της Σκύρου τε και του Αγίου Ευστρατίου, καθώς και εκτάσεις εις Μαγνησίαν και οσπίτια εν τοις θέμασι Ελλάδος και Θεσσαλονίκης. Έτι περαιτέρω, εις τα αγροτικάς εκτάσεις η Μονή ενοικίαζε τη γη σε ποιμένας και ελάμβανε μέρισμα 10% - δεν υπήρχε sale & lease back ακόμη (μέχρι που το εφήυραν οι Οθωμανοί εν τη περιόδω των Διομολογήσεων).
Παρά την μετέπειτα παρακμή της Αυτοκρατορίας και το γεγονός ότι πολλά Θέματα άλλαζαν συνεχώς επικυρίαρχο, η Μονή είχε τον τρόπο της να διατηρεί τα κεκτημένα και μάλιστα να αναπτύσσει τα Μετόχια και τα Ιερά Καθίσματά της. Ειδικότερα, το Μετόχιον του Αγίου Γεωργίου εν Σκύρω είχε καταστεί «πόλος δια την Ορθοδοξίαν». Το μυστικό; Το Μοναστήριον του Αγίου Γεωργίου συγκέντρωνε πλήθος κόσμου και μεγάλες Δωρεές ακόμη και από αλλοδόξους, καθώς η δύναμη του Αγίου εφέρετο να προστατεύει τους ταξιδιώτες από κακοτοπιές. Το Respectum Sanctum εκπορέυετο από τον Χρυσόβουλο Λόγο του Νικηφόρου Φωκά, η ύπαρξη του οποίου, ωστόσο, αμφισβητείται από πλήθος βυζαντινών ιστορικών.
Και τούτο διότι, όπως αναφέρουν έγκριτοι νομομαθείς, ήταν μόλις το 1447, όταν ο τότε «Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης, υπέρτιμος και Έξαρχος πάσης Θετταλίας» ζήτησε και επέτυχε από τον Πατριάρχη Αθανάσιο, την υπαγωγή του Μετοχίου Σκύρου από την Κωνσταντινούπολη όπου και ανήκε στη Μονή Μεγίστης Λαύρας. Σχεδόν πενήκοντα έτη αργότερα, ο τότε Οικονόμος, Ιερεύς και Νομικός Γρηγόριος προχώρησε και εις την πρώτην καταγραφή της περιουσίας της Μονής και των Μετοχίων αυτής. Ο Φωκάς, ωστόσο, βασίλεψε πέντε αιώνες νωρίτερα και τα Χρυσόβουλά του (εάν κι εφόσον δώθηκαν) δεν σώζωνται. Τουναντίον, ιστορικοί υποστηρίζουν ότι εστράφη τελικώς κατά της Εκκλησίας και ανακάλεσε τις Δωρέες, όταν οι Ιερά Σύναξι απέρριψε την πρότασί του να αγιοποιούνται οι πεσόντες στρατιώται, ιππείς, πελτασταί, αλλά και κατάφρακτοι.
Πέραν των παραπλανήσεων του δ' Τμήματος των Νομικών Υπηρεσιών της Αυτοκρατορίας, τις οποίες και αποδέχθηκε βλακωδώς ο πρώην Μέγας Οικονόμος Γεώργιος Δρυός, οι κακές γλώσσες της εποχής, αναφερόμενες εις το ζήτημα της περί Σκύρου έρευνας , έλεγαν ότι «επρόκειται ουσιαστικώς περί "Δωρεάς" προς τον Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο τον Β' τον Δαμαλό» και ότι «επιχειρείται ισοσκελισμός των απολωλότων υπό της υποθέσεως της Αγίας Ζήμενς». «Και τούτο διότι φαίνεται ότι οι φράξιες και οι αντιπαλότητες του Ιπποδρόμου κυριαρχούν και εις τον Άθωνα, αφού και οι Μονές χωρίζονται σε Βένετους και Πράσινους» ανέφερε πηγή καλά γνωρίζουσα τα τεκταινόμενα εις το Τρίγωνον Φαναρίου, Ιερου Παλατίου Μαξίμου και Καρυών.
«Όποιος έχει τα Χρυσόβουλα, ας πάει στον εισαγγελέα» είχε πει αποφανθεί με βδελυγμία ο τέως Αυτοκράτωρ και νυν Ηγούμενος της Παλαιοημερολογίτικης Μονής των Οσίων Εκσυγχρονιστών, Κωνσταντίνος ο Ευρώος, σε μία αντίστοιχη συγκυρία.
Σχόλια