Περί Μακεδονικού

                

Το Μακεδονικό είναι ένα βασικό υποτμήμα του πάλαι ποτέ ανατολικού ζητήματος, δηλαδή της τύχης των περιοχών που αποτελούσαν την επικράτεια του Μεγάλου Ασθενούς: Της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Μπάχαλο. 

Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες η τουρλού φρουτοσαλάτα ονομάζεται Μακεδονική - από την προ fyrom εποχή.

Και όπως κάθε διεθνής υπόθεση, έτσι και το Μακεδονικό ήταν μια μπερδεμένη ιστορία. 

Ενας βασικός λόγος που το Μακεδονικό ξυπνάει τα πάθη είναι η ίδια η ιστορία. Μπορεί η ανατροπή της συνθήκης του Αγίου Στεφάνου να απομάκρυνε πρόσκαιρα το βουλγαρικό όραμα της μεγάλης Βουλγαρίας (όλοι οι Βαλκάνιοι είχαν μια Μεγάλη Ιδέα για τον εαυτό τους), αλλά ηταν μόνο η αρχή. Άλλωστε στην αλλαγή των δύο αιώνων, ο εθνικισμός (και ο κομμουνισμός στην περίπτωση της ΕΣΣΔ) ήταν το καύσιμο που διέλυσε τις μεγάλες αυτοκρατορίες και γέννησε τα σημερινά έθνη - κράτη όπως τα γνωρίζουμε σήμερα. 

Ο ανταγωνισμός για την Μακεδονία στα Βαλκάνια ήταν ισχυρότατος, μιας και ήταν γεμάτη μειονότητες, χωρίς καθαρές εθνικές πλειονότητες. Ο ανταγωνισμός αυτός εκφράστηκε προπολεμικά στο διπλωματικό πεδίο, αλλά και με την σφοδρή σύγκρουση μεταξύ ενόπλων παραστρατιωτικών ομάδων, που γνωρίζουμε σήμερα ως Μακεδονικό Αγώνα. 

(Δεν είναι τυχαίο ότι - με την αυτονόητη εξαίρεση του ελληνοτουρκικού πολέμου, αλλά και του Α' Βαλκανικού - η ελληνική αμυντική στρατηγική είχε για δεκαετίες ως κορυφαία προτεραιότητα την αντιμετώπιση της Βουλγαρίας, ενός "κληρονομικού εχθρού" όπως την αποκαλούσαν για δεκαετίες οι Έλληνες πολιτικοί).

Άλλωστε, η ουδέτεροτητα των Κωνσταντινικών στον ΑΠΠ χάρισε την Ανατολική Μακεδονία στους Βουλγάρους, οι οποίοι υπήρξαν ανελέητοι κατακτητές. Αυτά δεν ξεχάστηκαν (πχ οι μαζικές σφαγές στο Δοξάτο και την Καβάλα). Ήταν το κίνημα της Εθνικής Άμυνας και η κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης που, χάρη στη νίκη της Αντάντ, σφράγισαν την οριστική προσάρτηση της πολυεθνικής ακόμη Μακεδονίας, αλλά και της Θράκης, στην Ελλάδα. 

Μετά την μικρασιατική ήττα και την ανταλλαγή των πληθυσμών, το ελληνικό στοιχείο απέκτησε την πλειονότητα στη Μακεδονία, αφού εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στην Μακεδονική ύπαιθρο. Παράλληλα, πραγματοποιήθηκε εθελοντική ανταλλαγή πληθυσμού μεταξύ Ελλάδας και Σερβίας και Βουλγαρίας. 

Όμως, ειδικά στη Δυτική Μακεδονία, το σλαβομακεδονικό στοιχείο παρέμενε ισχυρό, ενώ το διεκδικούσαν τόσο η Σερβία όσο και η Βουλγαρία. Μάλιστα, η Ελλάδα αναγνώρισε τουε σλαβοφωνους της Μακεδονίας αρχικά ως σερβική μειονότητα και στη συνέχεια ως βουλγαρική - και μετά ανακάλεσε την αναγνώριση. Το δε υπουργείο παιδείας κυκλοφόρησε το 1925 και σλαβικό αλφαβητάρι - το abecedar - για την εκπαίδευση των σλαβοφωνων, αλλά γρήγορα το απέσυρε λόγω των εκρηκτικών αντιδράσεων. 

Οι βενιζελικοί υποστήριζαν τους πρόσφυγες - σταθερή εκλογική τους δύναμη - συχνά σε βάρος των γηγενών. 

Κάπως έτσι το λαϊκό κόμμα έτρεχε πίσω από τις μειονότητες για να κερδίσει την ψήφο τους - κάνοντας εξ ίσου κραυγαλέες παρεμβάσεις για τις αδικίες κατά γηγενών. 

(Αυτό είχε και κάποιες κυνικά ψηφοθηρικές προεκτάσεις, όπως η αποκοπή της επαρχίας του Κιλκίς από τον νόμο Θεσσαλονίκης και η αναβάθμιση του σε νομαρχία προκειμένου να αποκοπεί η μονίμως βενιζελική ψήφος των προσφύγων, και να πάρουν οι Λαϊκοί επιτέλους την Θεσσαλονίκη).

Στο μεταξύ, βέβαια, η χώρα ξεκίνησε σταδιακά να αλλάζει τοπωνύμια και επώνυμα για να φύγουν τα όποια ξενικά στοιχεία. Η δικτατορία του Μεταξά κυνήγησε αγρίως τη σλαβομακεδονική γλώσσα, διοργανώνοντας δημόσιες εκδηλώσεις κατάθεσης όρκων πίστης στην Ελλάδα - μεταξύ άλλων. 

Στην κατοχή, οι Βούλγαροι επέστρεψαν στη Μακεδονία, εκτελώντας πλάνο αφελληνισμού της περιοχής. Και επιχείρησαν να θέσουν ξανά υπό την προστασία τους τους σλαβοφωνους της Μακεδονίας, τους οποίους θεωρούσαν ομοεθνείς τους. Και αυτά δεν ξεχάστηκαν. Χιλιάδες άνθρωποι έφυγαν όπως - όπως από την Ανατολική Μακεδονία κι έγιναν πρόσφυγες στη Θεσσαλονίκη για να μην τους σφάξουν οι Βούλγαροι, μεταξύ των οποίων και η οικογένεια του παππού μου. 

Στο μεταξύ, το ΕΑΜ προσέγγισε και αυτό τους Σλαβομακεδόνες με σημαντική επιτυχία, στους οποίους υποσχέθηκε αυτόνομη Μακεδονία. Ένα τμήμα σλαβοφωνων που συνεργάστηκαν ανοιχτά με τους Βουλγάρους, σώθηκε στην κυριολεξία χάρη στο ΚΚΕ - όταν πια η Σόφια έγινε δορυφόρος της Μόσχας. 

Ακολούθησε ο εμφύλιος, στον οποίο μεγάλες ομάδες σλαβοφωνων πολέμησαν με τον ΔΣΕ. Όταν ο ΔΣΕ αναγκάστηκε να στηριχθεί στην Τιτοϊκη Γιουγκοσλαβία, υιοθέτησε το αίτημα της για ανεξάρτητη Μακεδονία (η Γιουγκοσλαβία είχε κεντρική στρατηγική την έξοδο στο Αιγαίο). Ούτε αυτό ξεχάστηκε, καθώς έμεινε το στίγμα της προδοσίας. 

Χιλιάδες Σλαβομακεδόνες της Ελλάδας, ηττημένοι, έφυγαν από την χώρα ακολουθώντας τον διαλυμένο ΔΣΕ. Τους απαγορεύτηκε η είσοδος και οι περιουσίες τους δόθηκαν σε άλλους ακτήμονες. 

Αυτή η μειονότητα ανήκε στους Σλαβομακεδόνες, τους οποίους η Ελλάδα αποτύπωνε κανονικά στους χάρτες των εδαφικών διεκδικήσεων του ΑΠΠ - στη συνέχεια τους ξεφορτώθηκε, όπως έκανε με όλους τους εθνοτικούς μειονοτικούς πληθυσμούς, εξαιρουμένων των Μουσουλμάνων. Εξαίρεση ήταν οι ελληνικού φρονήματος Σλαβόφωνοι που εντάχθηκαν από μόνοι τους στην δεσπόζουσα κουλτούρα. 

(Είναι παράδοξο το πως μια διαχρονικά διοικητικά ανοργάνωτη χώρα κατάφερε να εξαφανίσει τουλάχιστον τρεις γλώσσες από την επικράτεια της. Αυτή η απορία μου γεννήθηκε όταν μάθαινα ισπανικά και απορούσα πως επέζησαν τα Βασκικά και τα Καταλανικά έπειτα από 40 χρόνια στυγνής Φρανκικης δικτατορίας).

Ακολούθησε το μεταπολεμικό status quo και η ανασυγκρότηση - με τη "Μακεδονία" να αποτελεί μια ομόσπονδη δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας και την Ελλάδα πρακτικά να αδιαφορεί γι'αυτο. 

Η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας - ευτυχώς αναίμακτα για τους Σλαβομακεδόνες - επανέφερε το ζήτημα εκεί που είχε μείνει. Τη συνέχεια την θυμόμαστε (οι συνομήλικοι Θεσσαλονικείς θα θυμούνται ότι κατέβηκαμε στο συλλαλητήριο του' 92 με εντολή σχολικού διευθυντή και ατελώς - ο ΟΑΣΘ δεν έκοψε εισιτήριο εκείνη τη μέρα). 

Και φτάνουμε στο σήμερα. Η Ελλάδα δεν αντιμετωπίζει καμία απειλή από τους Σλαβομακεδόνες - το γεγονός ότι διάφοροι πυροβολημενοι εκεί ονειρεύονται έξοδο στο Αιγαίο είναι ίσης αξίας με τις επιδιώξεις διαφόρων δικών μας πυροβολημένων που ονειρεύονται επεκτάσεις σε βάρος άλλων λαών. 

(Τεχνικά μιλώντας, η Ελλάδα, χάρη στις μεγάλες αμυντικές της δαπάνες, είναι μια ισχυρή μεσαία στρατιωτική δύναμη με δύναμη πυρός αρκετή για να τελειώσει μια μικρομεσαία χώρα σε λίγες μέρες) 

Η Ελλάδα οφείλει να συγκεράσει κατά το δυνατόν τις επιδιώξεις της με τους σχεδιασμούς του διεθνούς παράγοντα και να αποκομίσει τα μέγιστα οφέλη. Να κοιτάξει δηλαδή το συμφέρον και τη στρατηγική της. Η επιβίωση του σλαβομακεδονικού κράτους και η ένταξη του στους ευρώατλαντικούς θεσμούς, είναι προς το συμφέρον της χώρας, εάν αυτή θέλει να συνεχίσει να ασκεί τον ρόλο του καταλύτη στην περιοχή και να αφοσιωθεί στις πραγματικές διπλωματικές, αμυντικές και οικονομικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει. 

Αυτό προϋποθέτει μια αμοιβαία επώδυνη λύση. Δεν παίρνω όρκο ότι η κυβέρνηση Ζάεφ θα αντέξει. Για την άλλη πλευρά, η οδύνη θα είναι μεγαλύτερη. Ωστόσο, η Ελλάδα οφείλει να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων, να καθαρίσει τα εύκολα θέματα στα βόρεια σύνορα (οπου έχει διπλωματικό πλεονέκτημα) και να ασχοληθεί εντατικά με τα μείζονα θέματα. 

Ίσως να φτάνει η ώρα να κάνουμε με τους γείτονες μας ότι έκαναν στη δυτική Ευρώπη μεταπολεμικά. Να πούμε την αλήθεια, να δώσουμε τα χέρια και να σχεδιάσουμε ενα φιλόδοξο αύριο στο πλαίσιο της ενωμένης Ευρώπης. Δεν είναι εύκολο, είναι επώδυνο και θα πάρει καιρό. 

Ίσως βέβαια και αυτή η ώρα να μην φτάσει ποτέ στα Βαλκάνια. Το παρελθόν του Μακεδονικού είναι τόσο τοξικό και τα εγκλήματα που έγιναν στο όνομα των διεκδικήσεων τόσο μεγάλα που ίσως να χρειάζονται πολλές ακόμη δεκαετίες για μια άφεση αμαρτιών. 

Έτσι, τα πάθη έχουν ιστορική αρκετή βάση για να επιβιώνουν μέχρι σήμερα. Και στην πολιτική τα πάθη λειτουργούν ως παρανομαστής - στον αριθμητή ο καθένας βάζει ότι θέλει. 

Όμως, με τα πάθη δεν κάνεις διεθνή πολιτική, η οποία απαιτεί κυνική προσήλωση στη στρατηγική και τους στόχους σου, εκνευριστική ευελιξία (οι μνημονιακές κυβιστήσεις της τρεχουσας δεκαετίας είναι νηπιαγωγείο μπροστά στις ασύλληπτες κωλοτούμπες του Ελ. Βενιζέλου), καμία φορά συμμαχίες με τον διάβολο και πάνω από όλα ένα θαραλλέο όραμα για το μέλλον. 

(Στο μεταξύ, ας γράψουμε και κανένα ιστορικό βιβλίο της προκοπής για τα σχολεία, για να μην χρειάζεται να φτάσει κανείς στα 40 του και να έχει σπαταλήσει χιλιάδες ευρώ και ώρες σε βιβλία για να καταλάβει τι διαολο έχει πραγματικά συμβεί σε αυτόν τον παράξενο τόπο..)