Η αλήθεια για την ΔΕΘ

Αφίσα της 31ης ΔΕΘ του 1966. Είνα η εποχή που η σύγχρονη Ελλάδα διδάσκει στυλ και ύφος

Αποτελεί κοινή διαπίστωση εδώ και πολλά χρόνια ότι η Γενική Έκθεση του Σεπτεμβρίου έχει χάσει την δυναμική της και βρίσκεται σε μία καθοριστική αναζήτηση προσανατολισμού.

Και αυτό διότι η ΔΕΘ δεν αποτελεί παρά έναν «καθρέφτη» της Ελληνικής Οικονομίας, αλλά και έναν θεσμό για τον οποίο η πολιτική παράδοση του 20^ου αιώνα επέλεξε να έχει ρόλο τελετάρχη ο εκάστοτε πρωθυπουργός.

Vintage αφίσα της 1η ΔΕΘ του 1926

Η ΔΕΘ έχει υποστεί την φυσιολογική φθορά του χρόνου και το «κόστος» της ανάπτυξης των κλαδικών εκθέσεων, όπως άλλωστε ομολογούν ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της HELEXPO, κ. Π. Μαυρίδης και ο πρόεδρος της ΔΕΘ ΑΕ, κ. Ι. Κωνσταντίνου. Αυτό, βέβαια, αποτελεί και μία διεθνή τάση, καθώς οι Γενικές Εκθέσεις φθίνουν διεθνώς, με εξαίρεση τις EXPO, δηλαδή τις Ολυμπιάδες των Εκθέσεων.

Ένας βασικός παράγοντας αυτής της φθοράς είναι η ίδια η πορεία της ιδιωτικής οικονομίας της χώρας μας. Σε όλη την πορεία της ΔΕΘ μέχρι και την δεκαετία του 1980 κυριαρχούσε το βιομηχανικό, το βιοτεχνικό και το αγροτικό προϊόν, ειδικά της Βόρειας Ελλάδας, που είχε – και εξακολουθεί να το κάνει – τα ηνία των εξαγωγών.

Στιγμιότυπο της 3ης ΔΕΘ του 1929. Είναι εποχή ραγδαίας εκβιομηχάνισης

Τα τελευταία 30 χρόνια η Βιομηχανία και η Βιοτεχνία, όμως, αποψιλώνονται συστηματικά, καθώς το ελληνικό προϊόν δεν είναι ανταγωνιστικό και δεν έχει θέση στις διεθνείς αγορές. Τα ίδια συμβαίνουν και στον πρωτογενή τομέα και την μεταποίηση. Αυτή η εξέλιξη αντανακλάται de fact και στην Γενική Έκθεση.

Εκ των πραγμάτων το εκθεσιακό κενό που άφηνε πίσω της η ελεύθερη αγορά καλυπτόταν από την ευρύτερη παρουσία των κρατικών φορέων και των ΔΕΚΟ. Ωστόσο, αυτό δεν ήταν κάτι καινούριο. Ανέκαθεν, η ΔΕΘ υποστηριζόταν εκθεσιακά από τους δημόσιους φορείς, σε εποχές μάλιστα που το κράτος παρήγαγε σημαντικό έργο. Δεν είναι τυχαίο ότι η πρώτη τηλεοπτική μετάδοση στην Ελλάδα έγινε στη ΔΕΘ και διοργανώθηκε από την ΔΕΗ. Η αναλογία «δύο προς οκτώ», δηλαδή 20% δημόσιο και 80% ιδιώτες αποτελεί παράδοση δεκαετιών.

Ότι δεν στέρησε η αποβιομηχάνιση από την ΔΕΘ, το πήραν οι κλαδικές εκθέσεις. Η ανάπτυξη νέων σημάτων, κάποια εκ των οποίων απεδείχθησαν ιδιαίτερα επιτυχημένα, έλκει σταθερά τους εκθέτες εδώ και μία εικοσαετία. Έτσι, οι δυναμικοί κλάδοι προτιμούν να συμμετάσχουν απ’ ευθείας στις κλαδικές διοργανώσεις και να παρακάμψουν την γενικού ενδιαφέροντος Γενική Έκθεση.

Τουριστικός οδηγός της Θεσσαλονίκης που σχεδίασε η ΔΕΘ το 1933

Το υπόλοιπο μερίδιο ευθύνης ανήκει στην πολιτεία. Ο μέτοχος των ΔΕΘ – HELEXPO ορίζει τις διοικήσεις, οι οποίες χαράσσουν την πολιτική τους στην βάση της κυβερνητικής γραμμής. Μία ανορθόδοξη πολιτική παράδοση που προέκυψε στα χρόνια της ΕΡΕ ήθελε τις διοικήσεις να αποτελούν θώκο ρουσφετολογικών διευθετήσεων. Αυτή η παράδοση έσπασε από το Κέντρο με πρόεδρο κύρους τον δημοσιογράφο, Ιωάννη Βελλίδη και διευθυντή τον Παύλο Ζάννα, οι οποίοι έφεραν την ΔΕΘ στο απόγειο της. Όμως, η Δικτατορία έβαλε στον «γύψο» αυτές τις διαδικασίες.

Δεν είναι τυχαίο ότι «παιδί» της ΔΕΘ είναι το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, το οποίο αναπτύχθηκε υπό την αιγίδα του Υπουργείου Βιομηχανίας. Και αυτό διότι ο Κινηματογράφος αποτελούσε έναν στιβαρό κλάδο της Οικονομίας, όπως μαρτυρούσαν και οι ταινίες της δεκαετίας του 1960. Μάλιστα, υπουργείο Πολιτισμού δεν υπήρχε. Συστάθηκε μόλις το 1971 από την Χούντα!

O ιδρυτής και πρώτος Γενικός Διευθυντής της ΔΕΘ, Νικόλαος Γερμανός

Η δεκαετία του 1980 στιγματίστηκε από την μετάβαση προς την αποβιομηχάνιση και η ΔΕΘ απέκτησε δευτερεύουσα σημασία, καθώς ξεκίνησε η ανάπτυξη των κλαδικών εκθεσιακών προϊόντων. Αργότερα, η επιχείρηση έσπασε στα δύο, με την ΔΕΘ ΑΕ να κρατά τις εγκαταστάσεις και να καθίσταται ο εκθεσιακός σύμβουλος της πολιτείας και την HELEXPO να διοργανώνει το εκθεσιακό σκέλος. Αυτή η εξέλιξη, που αποψίλωσε από προσωπικό τις δύο εταιρίες, δεν έφερε τα αναμενόμενα αποτελέσματα, καθώς μία δεκαετία αργότερα, παραμένει συγκεχυμένο το πλαίσιο συνεργασίας τους.

Όλα αυτά και σε συνδυασμό με την αδιαφορία του κεντρικού κράτους, έχουν αποτρέψει τις απόπειρες διεθνοποίησης των δύο φορέων. Είναι ενδεικτικό ότι οι κυβερνήσεις εδώ και μία δεκαετία εξαγγέλλουν νέο εκθεσιακό κέντρο στην Σίνδο, για το οποίο δεν έχει γίνει τίποτα πέρα από διαβεβαιώσεις, συσκέψεις και μία μελέτη σκοπιμότητας το 2001. Συν τοις άλλοις, η ίδια η επιλογή της τοποθεσίας αποτελεί σημείο προστριβής και σηκώνει πολλή συζήτηση για τις σκοπιμότητές της.


Μακέτα της αρχιτεκτονικής μελέτης Καλατράβα για τη ΔΕΘ


Οι προσπάθειες της προηγούμενης διοίκησης της ΔΕΘ για εκσυγχρονισμό των εκθεσιακών εγκαταστάσεων με ΣΔΙΤ επί τη βάσει οικονομοτεχνικής μελέτης του γραφείου Δοξιάδη και αρχιτεκτονικής του Σαντιάγκο Καλατράβα, δεν υποστηρίχθηκε από την κυβέρνηση του κ. Κ. Καραμανλή, καθώς οι πολιτικοί και οι φορείς της Θεσσαλονίκης αντέδρασαν διακομματικά και ακύρωσαν το φιλόδοξο και ρεαλιστικό σχέδιο. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι ο τότε αρμόδιος για τα δημόσια έργα και νυν υφυπουργός Υποδομών κ. Ι. Μαγκριώτης πρακτικά συντάχθηκε με τον απερχόμενο δήμαρχο, κ. Β. Παπαγεωργόπουλο, με ότι αυτό συνεπάγεται.

Άλλωστε ενδεικτική της στάσης της πολιτείας για τον εκθεσιακό της φορέα είναι ο - σύντομος όπως απεδείχθη- διορισμός Γενικού Επιτρόπου στην EXPO 2010 της Σαγκάης ενός υποδίκου πρώην χρηματιστή, πλήρως άσχετου με τα εκθεσιακά, και όχι ενός εκ των καθ’ ύλην αρμοδίων «εκθεσάδων» των ΔΕΘ – HELEXPO.
Απεικόνιση της πρότασης Καλογήρου για μεταφορά της ΔΕΘ στο Αεροδρόμιο

Πλέον, ο διεθνής διαγωνισμός για την διεθνοποιήση των δύο φορέων θα δείξει και τον δρόμο που θα ακολουθήσουν. Για τα υπόλοιπα θα χρειαστεί οικονομικό και πολιτικό κεφάλαιο.

Και επιτρέψτε μου ένα σχόλιο. Όταν η ΔΕΘ διοργάνωνε road shows για την προβολή της Ελληνικής Οικονομίας την δεκαετία του 1930, διάφοροι κύριοι εν Αθήναις, οι επίγονοι των οποίων απεργάζονται το κλείσιμο της ΔΕΘ για να αποκτήσουν το εκθεσιακό της έργο, γκρίνιαζαν να μεταφερθεί η εκθεση στην Αθήνα, τάχαμ γιατί δεν θα επιβίωνε στη Σαλονίκη.

Φωτογραφίες: Αρχείο Διεθνούς Εκθέσεως Θεσσαλονίκης